Arbitraż

Historia polubownego rozstrzygania sporów jest znacznie starsza od sądownictwa państwowego i sięga V w.p.n.e. Dynamiczny rozwój tego sposobu rozstrzygania sporów nastąpił jednak dopiero w pierwszej połowie XX w., kiedy to rozpoczęła działalność Międzynarodowa Izba Handlowa w Paryżu, której zadaniem było stworzenie warunków do szybkiego i taniego rozstrzygania sporów pomiędzy kupcami.

Aktualnie sądownictwo polubowne (arbitrażowe) staje się jednym z najbardziej popularnych sposobów rozstrzygania sporów. Postępowanie przed sądami arbitrażowymi regulują przepisy art. 1154-1217 polskiego Kodeksu postępowania cywilnego.

Założeniem sądownictwa arbitrażowego jest dążenie do takiego sposobu rozwiązania sporu, aby jego strony po rozstrzygnięciu konfliktu nadal mogły prowadzić wspólne interesy. Do najważniejszych zalet arbitrażowego rozstrzygania sporów zaliczyć należy w szczególności szybkość, wysoką jakość i elastyczność postępowania oraz stosunkowo niskie koszty.

Średnio postępowanie przed sądem arbitrażowym trwa ok. 6 miesięcy, ale wyrok może zapaść wcześniej, jeśli strony nie będą powoływały ekspertów, a priorytetem będzie szybkie rozwiązanie powstałego sporu.

Arbitrzy

W skład organu orzekającego wchodzą arbitrzy (jeden lub wielu) powoływani przez strony spośród osób zaufanych, wykazujących znajomość problematyki, której dotyczy spór. Zazwyczaj na stronie internetowej sądu arbitrażowego zamieszczona jest lista arbitrów zawierająca krótki życiorys zawodowy każdego arbitra, która może okazać się pomocna w wybraniu arbitra wyspecjalizowanego i doświadczonego w danej dziedzinie. Osoba powołana na stanowisko powinna być bezstronna i niezależna od żadnej ze stron.

Procedura

Zaletą procedury arbitrażowej jest również jej odformalizowanie. Podobnie jak w sądzie powszechnym, sąd arbitrażowy bada sprawę na rozprawie, analizuje przedstawione dowody, przesłuchuje świadków. W arbitrażu nie obowiązuje jednak prekluzja dowodowa, ale przewodniczący może zarządzić termin, po którym żadne dowody nie będą przyjęte. Ponadto strony same mogą ustalić sposób prowadzenia postępowania dowodowego, np.: korzystać z prywatnych biegłych, a nawet przesłuchiwać ich przed sądem. Rozprawa przebiega raczej w nastroju spotkania, na którym obecni są tylko arbitrzy oraz strony i ich pełnomocnicy, a osoby trzecie nie mają dostępu. Nikomu spoza uczestników rozprawy ani fakt sporu, ani jego przebieg i wynik nie jest ujawniany (arbitrzy zobowiązani są do zachowania poufności).

Wyroki

Wyrok wydany przez sąd arbitrażowy nie podlega zaskarżeniu. Możliwe jest jego uchylenie przez sąd powszechny na wniosek strony, ale jest to trudne ze względu na bardzo ograniczone podstawy takiego uchylenia, o których mowa w art. 1206 Kodeksu postępowania cywilnego (m.in. gdy brak było zapisu na sąd polubowny lub wydany wyrok jest sprzeczny z podstawowymi zasadami porządku prawnego Rzeczypospolitej Polskiej). Wyroki wydawane w postępowaniu arbitrażowym są postrzegane przez strony jako bardziej sprawiedliwe w rozumieniu gospodarczym niż wyroki sądów powszechnych z uwagi na orzekanie przez wybranych przez strony, cieszących się zaufaniem arbitrów, doświadczonych w danej dziedzinie prawa.

Wykonalność i egzekucja

Sąd powszechny uznaje i stwierdza wykonalność wyroku sądu arbitrażowego. Procedura ta zwykle trwa bardzo krótko i nie jest skomplikowana. Wyrok jest wykonalny praktycznie na całym świecie, gdyż aktualnie ponad 140 krajów jest stroną Konwencji Nowojorskiej z 1958 roku umożliwiającej uznawanie i wykonywanie zagranicznych wyroków sądów polubownych. Wyrok, po opatrzeniu klauzulą wykonalności, można skierować do egzekucji przez komornika, chyba że druga strona wykona go dobrowolnie.

Sąd Arbitrażowy przy Polskiej Konfederacji Pracodawców Prywatnych Lewiatan

Ideę polubownego rozstrzygania sporów pomiędzy przedsiębiorcami realizuje m.in. Sąd Arbitrażowy przy Polskiej Konfederacji Pracodawców Prywatnych Lewiatan, będący nowoczesną instytucją o randze międzynarodowej i regionalnej, służącą szybkiemu rozwiązywaniu sporów majątkowych i korporacyjnych.

Warunkiem skorzystania rozstrzygnięcia tego Sądu jest zawarcie w umowie pomiędzy przedsiębiorcami specjalnego postanowienia (tzw. klauzuli arbitrażowej), na podstawie którego Sąd ten staje się właściwym dla rozstrzygania sporów wynikających z umowy albo z nią związanych. Strony mogą w umowie wskazać również prawo rządzące tą umową (prawo określonego państwa lub ogólne zasady prawa, albo zasady słuszności), język arbitrażu, liczbę arbitrów (jednego lub trzech) oraz dodać inne wymagania dozwolone Regulaminem tego Sądu.

Prawidłowa treść klauzuli arbitrażowej brzmi:
„Wszelkie spory wynikające z niniejszej umowy lub w związku z nią będą rozstrzygane ostatecznie zgodnie z Regulaminem Sądu Arbitrażowego przy Polskiej Konfederacji Pracodawców Prywatnych Lewiatan w Warszawie, przez jednego lub więcej arbitrów wyznaczonych zgodnie z tym Regulaminem.”

Więcej informacji na stronie: http://www.sadarbitrazowy.org.pl/

Warszawa, maj 2010 r.